आज भन्दा करीव ४६ वर्ष अघि (सासं १९७८ मा) यो पंक्तिकार संयुक्त राज्य अमेरिकाको ओक्लाहोमा राज्यको राजधानी ओक्लाहोमा सिटीमा थियो ।

एक साँझ टिभी हेर्दै गर्दा तत्कालीन राष्ट्रपति जिम्मी कार्टरको ’मिट दि पिपुल’ नामक एउटा कार्यक्रम प्रशारण भइरहेको थियो । त्यस दिन राष्ट्रपति कार्टर र ओक्लाहोमा सिटीका स्कुले विद्यार्थीहरुबीच साक्षात्कार हुने कार्यक्रम रहेछ ।

कुनै एक हलको डायसमा राष्ट्रपति विराजमान थिए । उनको सामुन्ने तीन–चार सय विद्यार्थी खचाखच बसेका थिए । वातावरण एकदम सजीव र रमाइलो थियो ।

विद्यार्थीहरुले धक फुकाएर राष्ट्रपतिलाई अनेक प्रश्न सोधे । बत्तीसै दाँत देखाएर संधै हांसी मात्र रहने राष्ट्रपतिले पनि हाँसीहाँसी सबै प्रश्नहरुको जवाफ दिंदै गए ।

अन्तमा एकजना छात्राले आफ्नो जिज्ञासा राखिन्, ‘मिस्टर प्रेसिडेन्ट, तपाईंकी छोरी पनि विद्यार्थी नै रहिछन् । तपाईं उनलाई दिनको कति डलर पकेट खर्च दिनु हुन्छ ?’ राष्ट्रपति कार्टरको जवाफ थियो, “नट अ सिङ्गल सेन्ट ।”

एक हुल विद्यार्थीहरुले ठूलो स्वरमा एकै साथ ‘ओ...ह’ भन्दै आश्चर्य र अविश्वास प्रकट गरे । अघि प्रश्न सोध्ने छात्राले पुनः प्रश्न गरिन्, ‘त्यसो भए उनले आफ्नो पकेट खर्च कहाँबाट जुटाउँछिन् त ?’

मुसुमुसु हांस्दै राष्ट्रपतिले भने, ‘मेरी छोरी यस बेला न्यूयोर्कको कुनै होटेलमा रुम–मेडको काम (होटलमा बास बस्न आउने पाहुनाका कोठाहरुमा पर्दा, तन्ना र तकियाको खोल फेर्ने, बाथरुम र कार्पेट सफा गर्ने, अन्य सामान पुछपाछ गरी मिलाई राखिदिने काम) गर्दै होलिन् । त्यो काम गरेर पाउने ज्यालाबाटै उनी आफ्नो पकेट खर्च जुटाउँछिन् ।’

विद्यार्थीहरुको एउटा ठूलो समूहले प्रशंसायुक्त प्रतिक्रिया जाहेर गर्दै भने, ‘वा...ऊ ! ग्रेट !!’

पखेटा लागे पछि बाबुआमा छोराछोरी संगै बस्ने जात होइन । बाबु अमेरिकामा बस्छ भने छोरा बेलायतमा बस्छ, छोरी अष्ट्रेलियामा बस्छे 

राष्ट्रपति र विद्यार्थीबीचको उक्त साक्षात्कार कार्यक्रम रमाइलै थियो तर पनि मैले त्यसलाई खासै महत्व दिइन । यी कुइरेहरुको के भर !

पखेटा लागे पछि बाबुआमा छोराछोरी संगै बस्ने जात होइन । बाबु अमेरिकामा बस्छ भने छोरा बेलायतमा बस्छ, छोरी अष्ट्रेलियामा बस्छे । आमा क्यानाडाकी हुन्छे भने बुहारी फ्रान्सकी हुन्छिन्, ज्वाईं जर्मनीको हुन्छ ।

यस्तै सम्झी केही दिनपछि त मैले त्यस कार्यक्रममा भएको रमाइलो कुराकानी र प्रश्नोत्तर सबैलाई बिर्सी पनि दिएँ ।

त्यसको केही समय पछि यस पक्तिकारलाई संयूक्त राज्य अमेरिकाकै मोन्टाना राज्यको राजधानी ग्रेटफल्समा जानुपर्ने भयो ।

ग्रेटफल्स पुगेको केही दिनमा त्यहाँको एकजना भद्र महिलासंग उसको परिचय हुन पुगेको थियो । ती महिला त्यहाँको एउटा प्रसिद्ध होटल होलिडे ईनको मेनेजर थिइन् ।

शहर बजारमा पनि काउब्वाईकै पहिरनमा हिंडडुल गर्न रुचाउने एक जना रान्चर (जमिन्दार) संग ती महिलाको दोस्रो विवाह भएको रहेछ । पहिलो पतिबाट एक र हालको पतिबाट एक गरी उनका दुई छोरा सन्तान थिए ।

उनीहरुको स्वामित्वमा चार हजार एकड (करीव बत्तीस हजार रोपनी) खेत थियो । विउवीजन र कीटनासक औषधी छर्नका लागि उनीहरुको एउटा सानो हवाईजहाज पनि थियो ।

बाबु, आमा र जेठो छोराको आ–आफ्नै कार थियो । उमेर नपुगेको कारण कान्छोको भने आफ्नै कार थिएन ।

बाक्लो कपडाको हुड र साइकलको जस्तै तारवाला पाँग्रा भएको दोस्रो विश्व युद्ध ताकाको एउटा कार पनि पुरातात्विक वस्तुको रुपमा घरमा राखिएको थियो । त्यसलाई उनीहरु खास–खास उत्सवहरुमा रमाइलोका लागि प्रयोग गर्थे ।

एक दिन ती महिलाको निम्ता स्वीकार गर्दै उनकै होटेलमा आयोजित पारिवारिक रात्रीभोजमा सरिक भएको थिएँ । निक्कै रमाइला गफका साथ हामी उत्तर अमेरिकाको स्वादिष्ट परिकार खानमा जुट्यौं ।

ती महिलाको कान्छो छोरोलाई नदेखेकोले कहाँ छन् भनी सोध्दा उनले ‘तपाईंकै सामुन्ने खडा छ’ भनी जवाफ दिइन् ।

करीव १६–१७ वर्षको एकजना स्मार्ट केटो हाम्रो टेबुल नजिक वेटरको ड्रेसमा अदवका साथ उभिरहेको थियो । त्यो वेटर केटो अरु कोही नभएर ती महिलाको कान्छो छोरो पो रहेछ । उसलाई वेटरको रुपमा देख्नु पर्ला भनी कल्पना नै गरेको थिइन, कसरि झट्ट चिन्नु ?

त्यत्रो धनी जमिनदार बाबुको छोरो, आफ्नै आमा मेनेजर रहेको होटलको वेटर ! आश्चर्य मान्दै सोधें ‘तपाईंहरु जस्ता धनी बाबु–आमाको सन्तानले पनि यस्तो कलिलै उमेरमा काम गर्नु पर्छ र ?’

जवाफमा ती महिलाले भनिन्, ‘यो गृष्मकालीन विदामा कमाएको पैसाले मेरो कान्छो आफ्नो लागि अर्को वर्ष एउटा युज्ड कार किन्न चाहन्छ । यो जेठो पनि एउटा डिपार्टमेन्ट स्टोरमा सामान पुछपाछ गरी र्‍याकमा मिलाएर राख्ने काम गर्छ । जम्मा भएको पैसाले उ पनि अर्को वर्ष उसको केटी साथीसंग साइप्रसमा घुम्न जान चाहन्छ ।’

मैले मनमनै गुनें – यिनीहरु त द्रव्य पिचासै रहेछन् । त्यत्रो विधि धनसम्पति भएर पनि भोग गर्न नजान्नेहरु, आफ्ना सन्तानका लागि त्यति खर्च पनि नगर्ने चुईंयाँहरु !

तर प्रकटमा भनें, ‘तपाईंहरुका छोराहरु असाध्यै जाती रहेछन् । आफ्नो लागि आफै कमाउँछन् । यति खर्च त तपाईंहरु सजिलै भर्न सक्नु हुन्छ नि होइन र ?’

जवाफमा ती महिलाले भनिन्, ‘सक्छौं । तर हेर्नुस, छोराछोरीका लागि आवश्यक खर्च व्यहोर्नु बाबु–आमाको जिम्मेवारी हो । फर्मायसी खर्च उनीहरु आफैले जुटाउनु पर्छ ।’

यसमा उनको पतिले थप्दै भने, ‘सबै खर्च बाबु–आमाले नै पुर्‍याउने गरियो भने पछि गएर छोराछोरी कामचोर हुन्छन्, कुलतमा लाग्छन्, पुर्खाको सम्पति सिध्याउँछन् र अन्तमा कंगाल बन्छन् । हामी त्यसो हुन दिन चाहन्नौं । सबै बाबु–आमाले सानैदेखि आफ्ना छोराछोरीहरुमा कामप्रति सम्मान जगाउन काममै लगाउनु पर्छ र आत्मनिर्भर बन्न सिकाउनु पर्छ । हामीले उनीहरुलाई फर्मायसी खर्च नदिनुको कारण यति मात्र हो ।’

आहा ! क्या उच्च विचार ! जुनसुकै काम प्रति सम्मान गर्नुपर्छ, सबैले आफ्नो क्षमता अनुसारको काम गर्नुपर्छ र आत्मनिर्भर बन्नुपर्छ भन्ने भावनाले मलाई निक्कै प्रभाव पार्यो ।

ओक्लाहोमा सिटीमा रहँदा केही दिन अघि टिभीमा हेरेको ’मिट दि पिपुल’ कार्यक्रममा राष्ट्रपति जिम्मी कार्टरले ‘म आफ्नी छोरीलाई पाकेट खर्च दिन्न । उनी आफ्नो पाकेट खर्च आफै जुटाउँछिन्’ भन्नुको अर्थ बल्ल बुझें ।

अमेरिका त्यतिकै अमेरिका बनेको होइन रहेछ, त्यहाँका नागरिकहरुको श्रमप्रतिको सम्मान र आफ्नो क्षमता अनुसारको जुनसुकै काम गरी आत्मनिर्भर बन्नु पर्छ भन्ने स्वाभिमानी भावनाले नै अमेरिकालाई संसारको धनाढ्य र शक्तिशाली देश बनाएको रहेछ ।

हामीले पनि आफूभित्र यस्तो भावना जगाउन सकेमा देशलाई समृद्धिको शिखरमा पुर्‍याउन धेरै समय लगाउनु पर्दैन । अस्तु ।।

Categorized in विचार